Talipes Equinovarus Adductus - 'Klompvoet'
Klompvoet (vertaling van het Engelse Clubfoot) is een aandoening waarbij het onderbeen, de enkel en de voet naar binnen zijn gedraaid, en de voet zelf naar beneden is gericht (spits). De vervorming ontstaat tijdens de vroege ontwikkeling van de foetus (zichtbaar op prenatale echografie) en is zichtbaar bij de geboorte.
Het treft 1 tot 2 kinderen per 1000 levendgeborenen. Soms komt het familiaal meer voor. De oorzaak is multifactorieel. Hoewel er ook genetische factoren bijdragen, is het verantwoordelijke gen (en) nog niet gevonden. Men spreekt daarom vaak over een idiopathische klompvoet. Andere namen voor idiopathische klompvoet zijn aangeboren klompvoet en Talipes Equinovarus. Naast de idiopathische klompvoet bestaan er ook minder frequent voorkomende syndromale of neurologische vormen van klompvoet.
De vervorming kan aan één of beide voeten optreden en komt twee keer zo vaak voor bij jongens als bij meisjes. Omdat de spieren, pezen en botten in een abnormale positie zijn gegroeid, is de voet vaak behoorlijk stijf en vereist een correctie verschillende behandelingsfasen.
Het treft 1 tot 2 kinderen per 1000 levendgeborenen. Soms komt het familiaal meer voor. De oorzaak is multifactorieel. Hoewel er ook genetische factoren bijdragen, is het verantwoordelijke gen (en) nog niet gevonden. Men spreekt daarom vaak over een idiopathische klompvoet. Andere namen voor idiopathische klompvoet zijn aangeboren klompvoet en Talipes Equinovarus. Naast de idiopathische klompvoet bestaan er ook minder frequent voorkomende syndromale of neurologische vormen van klompvoet.
De vervorming kan aan één of beide voeten optreden en komt twee keer zo vaak voor bij jongens als bij meisjes. Omdat de spieren, pezen en botten in een abnormale positie zijn gegroeid, is de voet vaak behoorlijk stijf en vereist een correctie verschillende behandelingsfasen.
Hoe wordt een klompvoet behandeld?

De standaard van zorgbehandeling wereldwijd, en onze praktijk in de kinderorthopedische kliniek, is de Ponseti-methode. Deze bestaat uit een combinatie van gipsen, (eventueel) een kleine chirurgische procedure en bracing (schoentjes op Dennis Brown baar). Idealiter begint de behandeling in de weken kort na de geboorte, nadat u en uw baby zich comfortabel hebben gevestigd.
In grote lijnen zijn er drie fasen:
1) Wekelijkse Ponseti manipulatie en gipsen van de voet en het been (tot boven de knie)
2) Een kleine chirurgische ingreep aan de achillespees (indien dit nodig zou blijken)
3) Bracing om de gecorrigeerde positie te behouden
Stadia van behandeling
Fase 1: gipsen
Het eerste deel van de behandeling omvat een specifieke reeks van zacht strekken en gipsen van de aangetaste voet/voeten om de misvorming van geleidelijk te corrigeren. Dit wordt vaak ‘manipulatie en gipsen’ genoemd. Deze behandeling wordt uitgevoerd volgens de Ponseti-methode.
Het gipsen begint idealiter binnen 4 de weken na de geboorte en wordt elke 1-2 weken herhaald, gemiddeld gedurende 4-7 weken. Het aantal gipsverbanden dat nodig is, hangt af van de stijfheid van de voet, de leeftijd van het kind, de conditie van de huid en het effect van het gipsen.
Het manipuleren van de voet en gips doen de baby geen pijn omdat ze voorzichtig worden gedaan. Elke baby reageert evenwel anders op het gipsen en sommigen geven een kortdurend discomfort aan. Naarmate de baby's aan hun gipsen wennen, kunnen ze de eerste 1-2 dagen na het gipsen wat klagerig zijn, maar globaal gezien stellen zich geen echte medische problemen.
Fase 2: Achillespees tenotomie (release)
Het gipsen corrigeert de uitlijning van de voet, maar bij sommige baby's is de achillespees (waar de kuitspier zich aan de hiel hecht) te sterk en voorkomt deze een volledige neerwaartse beweging van de hiel. Omdat de achillespees erg strak is, wordt het aanbevolen om deze chirurgisch los te maken/door te snijden, in plaats van kracht op de voet te blijven uitoefenen door het gipsen. Het percentage van de baby’s dat dit nodig heeft is variabel en is mede afhankelijk van de stijfheid van de voet en de manipulaties van de orthopedisch chirurg.
De procedure wordt door de orthopedisch chirurg uitgevoerd in de operatiekamer onder een algemene verdoving. In sommige gevallen (bij jonge kinderen) kan het in de polikliniek onder een plaatselijke verdoving. De ingreep zelf betreft een zeer kleine incisie aan de achterkant van de enkel en vereist geen hechtingen. Baby's zijn zeer comfortabel na de procedure en hebben geen pijnstillers nodig.
Nadat de pees is losgemaakt, wordt de voet gedurende 3 weken in de volledig gecorrigeerde positie gegipst.
Fase 3: Bracing
Wanneer de voet van de baby volledig is gecorrigeerd, moet hij of zij een beugel (schoentjes op een baar) dragen om zijn goede positie te behouden. Deze bracing-fase is essentieel om te voorkomen dat de vervorming terugkeert en het succes is afhankelijk van de ouders die een goede routine ontwikkelen voor het gebruik van het brace! De brace wordt Schoentjes en Baar (S&B) genoemd. Lees meer over onderhoud van een S&B-brace in het specifieke document.
Het Brace omvat 2 laarsjes die bevestigd zijn aan een stang die de voeten op schouderbreedte uit elkaar houdt en naar buiten draait, weg van het lichaam. Deze positie is natuurlijk en comfortabel voor de baby en voorkomt dat de voorheen strakke spieren de voet opnieuw naar beneden en naar binnen trekken.
Er zijn verschillende versies van dit brace op de markt beschikbaar. Uw chirurg zal de meest geschikte optie met u bespreken. De kosten worden vergoed door uw ziekenfonds.
Uw kind moet gedurende de eerste 5 maanden deze brace 23 uur achter elkaar dragen. Als de voetvorm dan goed gecorrigeerd blijft, wordt de bracetijd de volgende 2 a 3 maanden geleidelijk teruggebracht tot alleen 's nachts en beoogt men een gebruik van 12-15 uur.
De fasen van gipsen, tenotomie en fulltime bracing worden meestal rond de leeftijd van 12 maanden voltooid. Het kind blijft de brace dan alleen 's nachts dragen tot de leeftijd van 3 jaar.
Bracing is noodzakelijk voor alle patiënten en is essentieel om een terugkeer van de misvorming te voorkomen. De meeste kinderen hebben nadien in hun dagelijkse functie geen speciaal schoeisel of beugel nodig. De meerderheid van de kinderen met idiopathische klompvoet zal normale ontwikkelingsmijlpalen kennen tijdens en na de behandeling. Het gemiddelde kind met idiopathische clubvoet loopt op de leeftijd van 18 maanden. Dit is binnen het normale tijdsbestek voor alle gezonde kinderen.
In grote lijnen zijn er drie fasen:
1) Wekelijkse Ponseti manipulatie en gipsen van de voet en het been (tot boven de knie)
2) Een kleine chirurgische ingreep aan de achillespees (indien dit nodig zou blijken)
3) Bracing om de gecorrigeerde positie te behouden
Stadia van behandeling
Fase 1: gipsen
Het eerste deel van de behandeling omvat een specifieke reeks van zacht strekken en gipsen van de aangetaste voet/voeten om de misvorming van geleidelijk te corrigeren. Dit wordt vaak ‘manipulatie en gipsen’ genoemd. Deze behandeling wordt uitgevoerd volgens de Ponseti-methode.
Het gipsen begint idealiter binnen 4 de weken na de geboorte en wordt elke 1-2 weken herhaald, gemiddeld gedurende 4-7 weken. Het aantal gipsverbanden dat nodig is, hangt af van de stijfheid van de voet, de leeftijd van het kind, de conditie van de huid en het effect van het gipsen.
Het manipuleren van de voet en gips doen de baby geen pijn omdat ze voorzichtig worden gedaan. Elke baby reageert evenwel anders op het gipsen en sommigen geven een kortdurend discomfort aan. Naarmate de baby's aan hun gipsen wennen, kunnen ze de eerste 1-2 dagen na het gipsen wat klagerig zijn, maar globaal gezien stellen zich geen echte medische problemen.
Fase 2: Achillespees tenotomie (release)
Het gipsen corrigeert de uitlijning van de voet, maar bij sommige baby's is de achillespees (waar de kuitspier zich aan de hiel hecht) te sterk en voorkomt deze een volledige neerwaartse beweging van de hiel. Omdat de achillespees erg strak is, wordt het aanbevolen om deze chirurgisch los te maken/door te snijden, in plaats van kracht op de voet te blijven uitoefenen door het gipsen. Het percentage van de baby’s dat dit nodig heeft is variabel en is mede afhankelijk van de stijfheid van de voet en de manipulaties van de orthopedisch chirurg.
De procedure wordt door de orthopedisch chirurg uitgevoerd in de operatiekamer onder een algemene verdoving. In sommige gevallen (bij jonge kinderen) kan het in de polikliniek onder een plaatselijke verdoving. De ingreep zelf betreft een zeer kleine incisie aan de achterkant van de enkel en vereist geen hechtingen. Baby's zijn zeer comfortabel na de procedure en hebben geen pijnstillers nodig.
Nadat de pees is losgemaakt, wordt de voet gedurende 3 weken in de volledig gecorrigeerde positie gegipst.
Fase 3: Bracing
Wanneer de voet van de baby volledig is gecorrigeerd, moet hij of zij een beugel (schoentjes op een baar) dragen om zijn goede positie te behouden. Deze bracing-fase is essentieel om te voorkomen dat de vervorming terugkeert en het succes is afhankelijk van de ouders die een goede routine ontwikkelen voor het gebruik van het brace! De brace wordt Schoentjes en Baar (S&B) genoemd. Lees meer over onderhoud van een S&B-brace in het specifieke document.
Het Brace omvat 2 laarsjes die bevestigd zijn aan een stang die de voeten op schouderbreedte uit elkaar houdt en naar buiten draait, weg van het lichaam. Deze positie is natuurlijk en comfortabel voor de baby en voorkomt dat de voorheen strakke spieren de voet opnieuw naar beneden en naar binnen trekken.
Er zijn verschillende versies van dit brace op de markt beschikbaar. Uw chirurg zal de meest geschikte optie met u bespreken. De kosten worden vergoed door uw ziekenfonds.
Uw kind moet gedurende de eerste 5 maanden deze brace 23 uur achter elkaar dragen. Als de voetvorm dan goed gecorrigeerd blijft, wordt de bracetijd de volgende 2 a 3 maanden geleidelijk teruggebracht tot alleen 's nachts en beoogt men een gebruik van 12-15 uur.
De fasen van gipsen, tenotomie en fulltime bracing worden meestal rond de leeftijd van 12 maanden voltooid. Het kind blijft de brace dan alleen 's nachts dragen tot de leeftijd van 3 jaar.
Bracing is noodzakelijk voor alle patiënten en is essentieel om een terugkeer van de misvorming te voorkomen. De meeste kinderen hebben nadien in hun dagelijkse functie geen speciaal schoeisel of beugel nodig. De meerderheid van de kinderen met idiopathische klompvoet zal normale ontwikkelingsmijlpalen kennen tijdens en na de behandeling. Het gemiddelde kind met idiopathische clubvoet loopt op de leeftijd van 18 maanden. Dit is binnen het normale tijdsbestek voor alle gezonde kinderen.
De Ponseti-methode wordt beschouwd als de meest effectieve behandeling van idiopathische klompvoet. Omdat elke klompvoet uniek is, zal ook zijn reactie op elke behandelingsfase variabel zijn. Sommige klompvoeten zijn flexibeler, anderen zijn stijver en vereisen meer gipswissels dan aanvankelijk voorspeld (of mogelijk opnieuw tijdens latere fasen van de behandeling na een onderbreking). Een klein percentage kinderen kan in een bepaald stadium van de behandeling als peuter nog een bijkomende operatie nodig hebben, maar dit is de kleine minderheid.
Het volgen van alle afspraken en toewijding om de gipsen en brace (schoentjes en baar) aan te houden zoals voorgeschreven zijn evenwel belangrijk om correctie van de voetvervorming te bereiken en te behouden.
Ongeacht de ernst van de klompvoet is het doel en het resultaat van de behandeling het bekomen van een functionele en pijnloze voet met een goede uitlijning. De aangetaste voet is meestal iets kleiner dan de normale voet en de kuitspier kan iets smaller worden. Het aangetaste been kan ook iets korter zijn en licht naar binnen draaien. Als beide voeten betrokken zijn, zijn ze meestal symmetrisch en vallen er geen echte verschillen op. Geen van de verschillen zullen evenwel pijn veroorzaken noch de groei of functie van het kind beïnvloeden. Uw kind moet zoals zijn leeftijdgenootjes kunnen lopen en rennen en deelnemen aan de meeste fysieke activiteiten.
Het volgen van alle afspraken en toewijding om de gipsen en brace (schoentjes en baar) aan te houden zoals voorgeschreven zijn evenwel belangrijk om correctie van de voetvervorming te bereiken en te behouden.
Ongeacht de ernst van de klompvoet is het doel en het resultaat van de behandeling het bekomen van een functionele en pijnloze voet met een goede uitlijning. De aangetaste voet is meestal iets kleiner dan de normale voet en de kuitspier kan iets smaller worden. Het aangetaste been kan ook iets korter zijn en licht naar binnen draaien. Als beide voeten betrokken zijn, zijn ze meestal symmetrisch en vallen er geen echte verschillen op. Geen van de verschillen zullen evenwel pijn veroorzaken noch de groei of functie van het kind beïnvloeden. Uw kind moet zoals zijn leeftijdgenootjes kunnen lopen en rennen en deelnemen aan de meeste fysieke activiteiten.
Wat mag je verwachten van de behandeling?
Het team van de ‘klompvoetkliniek’
Het team van onze ‘klompvoetkliniek’ staat onder leiding van Prof. Dr. Frank Plasschaert. Als kinderorthopedisch chirurg voert hij samen met kinesitherapeuten, gipsverpleegkundigen en orthopedisch techniekers de verzorging van de klompvoeten uit.
Afspraken voor behandeling in praktijk te Brugge dienen gemaakt via het nummer 050 45 21 60. De ze voor behandeling te Gent via het nummer 09 332 5855.
Afspraken voor behandeling in praktijk te Brugge dienen gemaakt via het nummer 050 45 21 60. De ze voor behandeling te Gent via het nummer 09 332 5855.